Święty Wacław pochodził  z książęcego rodu Przemyślidów, był synem księcia Czech, Wratysława I i Drahomiry, która pochodziła ze Słowian połabskich. Jest głównym patronem kraju i narodu czeskiego. Urodził się na zamku w Stochowie 907 roku.

Chrześcijaństwo na te ziemie dotarło już w poprzednim wieku. Książe państwa  Wielkomorawskiego, Rościsław, w roku 862 sprowadził misjonarzy św. Cyryla i św. Metodego, którzy schrystianizowali Morawy w obrządku słowiańsko-bizantyńskim. W głównej mierze znajomość języka słowiańskiego pozwoliła im na szybkie dokonanie tego dzieła. Stworzyli własne znaki graficzne (głagolicę). Św. Cyryl przetłumaczył Pismo św. na język słowiański. Jest uważany za twórcę literatury słowiańskiej.

Pod koniec IX wieku książę czeski Bożywoj, dziadek św. Wacława, podbił państwo Wielkomorawskie i przyjął  chrzest w obrządku słowiańskim. Po śmierci Bożywoja stolicę książęcą objął jego syn Wratysław. Dla umocnienia chrześcijaństwa sprowadził misjonarzy z Niemiec i w pierwszej połowie X wieku obrządek słowiańsko-bizantyński został wyparty przez obrządek rzymski.

Wychowaniem św. Wacława zajęła się babka, św. Ludmiła, żona Bożywoja. Jako dziecko od niej nauczył się pierwszych modlitw i podstaw wiary. Następnie został wysłany do łacińskiej szkoły w Budczy, obecnie Budziejowice. Przyszły władca pod wpływem bogobojnej babki wyrósł na młodzieńca, który w pierwszym rzędzie kierował się prawem Bożym.

W tym czacie chrześcijaństwo wCzechach było już mocno zakorzenione, ale wiele książąt popierało zwyczaje i prawa pogańskie. Grupie tej sprzyjała księżna Drahomira, matka św. Wacława. Po śmierci męża, ona objęła rządy w kraju, gdyż książę Wacław był jeszcze małoletni. Nastały ciężkie czasy dla Kościoła w Czechach. Księżna z gronem popleczników przywracała  zwyczaje pogańskie. Na przeszkodzie jej planom stał teściowa, świątobliwa Ludmiła, która schroniła się na zamku w Tetinie niedaleko Pragi. Drahomira w 921 roku podstępnie napadła na zamek i nakazała siepaczom Ludmiłę udusić. Uchodzi za pierwszą słowiańską świętą męczennicę. Ni już nie stało na przeszkodzie planom księżnej. Zaczęła siłą wprowadzać pogańskie zwyczaje, niszczyć kościoły, palić sięte księgi, mordować sługi Boże.

Taka polityka doprowadziła do wojny z Niemcami. Cesarz Fryderyk I, w obronie misjonarzy, wyruszył z wyprawą wojenną na Czechy. Pod wpływem tej interwencji Drahomira musiała ustąpić. Oddała rządy najstarszemu synowi Wacławowi.

Rozpoczęto odbudowę kraju, młody książe, św. Wacław, z zapałem przystąpił do tego dzieła. Rozpoczęto odbudowę zniszczonych światyń. Sprowadzono święte księgi spalone przez pogan. Książe sprowadził nową grupę misjonarzy, którzy ruszyli ewangelizować kraj. Nie nawracano mieczem, ale głoszeniem Słowa Bożego. Z sąsiadami zawierał mądre układy i szukał pokojowych rozwiązań na drodze kompromisu.

Sam książe św. Wacław, dawał najlepszy przykład. Jak głosi „Pierwsza legenda straosłowiańska”, był wzorem w wyznawaniu wiary. Wspierał ubogich, w tym dziele był porównywany do św. Edwarda, króla Anglii, który chorych na swoich ramionach nosił. Odzienie potrzebującym rozdawał, podróżnych żywił. Brał w opiekę wdowy. Szanował  na równi biednego jak i bogatego, byleby praw Boskich przestrzegali. Na uwagę zasługują wspomnienia o jego prawości w sądach. Godnym podziwu rysem jego rządów była niechęć do wydawania wyroków śmierci. W szczególny sposób dbał o świątynie i wiele nowych kościołów z jego polecenia pobudowano.

 

Taka postawa księcia nie odpowiadała wielu możnowładcom. Oni to podburzyli jego młodszego brata, Bolesława i uknuli podstępny spisek. Wykorzystali dla swych celów pobożny zwyczaj księcia Wacława. Kiedy odbywało się poświęcenie nowych świątyń, książe miał zwyczaj osobiście z pobożnością w tych uroczystościach uczestniczyć. W tym czacie Bolesław przy swoim zamku wybudował kościół ku czci męczenników św. Kosmy i św. Damiana. Bolesław zaprosił księcia Wacława na poświęcenie tej światyni. Uroczystości odbyły się 27 września 929 roku. Książe Wacław miał zamiar jeszcze w tym samym dniu wracać do Pragi. Bolesław podstępnie zatrzymał go na zamku, zapraszając na wieczorną ucztę. Następnego dnia, rankiem według swego zwyczaju, kiedy zadzwoniono na jutrznię św. Wacław udał się do światyni na modlitwy poranne. Bolesław nasłał siepaczy, którzy zamordowali księcia.

 

Zaraz po śmierci lud Czech czcił księcia Wacława jako świętego męczennika. Jest pierwszym słowiańskim świętym. Spisywano legendy upamiętniające cuda, jakie zaczęły się dziać za jego przyczyną. Czesi ogłosili go głównym i narodowym patronem kraju. Głównym miejscem kultu jest kaplica pod jego wezwaniem w katedrze św. Wita w pradze, gdzie spoczywają relikwie świętego. Czesi przez wieki upiększali to sanktuarium swojego patrona, tak że stało się ono jednym z najpięknieszych klejnotów sztuki sakralnej na świecie. W Czechach zbudowano około 180 kościołów i 100 kaplic pod wezwaniem św. Wacława. W Polsce kościołów pod wezwaniem tego świętego jest niewiele, najbardziej znaną jest katedra na Wawelu w Krakowie.